Το πρόβλημα του…προβλήματος!

>> Του Κ. Α. Ναυπλιώτη

Πολλές φορές ακούμε κάποιον να λέει: «έχω ένα πρόβλημα» και καταλαβαίνουμε πως αντιμετωπίζει ένα ζήτημα και προσπαθεί να βρει τη λύση του. Αντίθετα, ακούμε  κάποιον ξενομανή να μας βεβαιώνει: no problem, δηλ. ότι δεν αντιμετωπίζει καμιά δυσκολία. Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς, πως πρόβλημα σημαίνει μια κατάσταση δύσκολη, περίπλοκη που πρέπει να επιλυθεί, να αντιμετωπιστεί.

Με τα παραπάνω «συμφωνεί» και η Λογική του Αριστοτέλη που μας λέει ότι: πρόβλημα είναι η αναζήτηση, η έρευνα τού «εάν τι λεγόμενον έχει ούτως ή ουχί».

Μέχρι εδώ όλα καλά! Για να δούμε όμως πως εξελίχτηκε η λέξη και τι συμβαίνει.

Είναι φανερό, πως το ρήμα από το οποίο παράγεται το «πρόβλημα» είναι το προβάλλω∙ που σημαίνει: σπρώχνω, ωθώ προς τα εμπρός. Εδώ μπορεί να σκεφτεί κανείς (και σωστά), πως ένα πρόβλημα είναι και η προβλήτα (αρχ. προβλής - ήτος) αλλά και το ακρωτήριο. Αυτό ακριβώς εννοεί ο Σοφοκλής (Αίας  1219) όταν μας λέει για «πρόβλημα αλίκλυστον» δηλ. ακρωτήριο που κατακλύζεται από τη θάλασσα.  

Αυτό εννοεί και ο Ηρόδοτος (μιλώντας για τους Αιθίοπες) με τη φράση «προβλήματα αντ’ ασπίδων εποιεύντο γεράνων δοράς» δηλ. αντί με ασπίδες προστάτευαν (πρόβαλλαν για να προστατέψουν) τον εαυτό τους δέρματα γεράνων. Επομένως «πρόβλημα» είναι και κάθε τι που προβάλλεται και αποτελεί εμπόδιο, ακόμα και πρόφαση, πρόσχημα ή δικαιολογία για την προάσπισή μας από λεκτικές επιθέσεις του αντιπάλου και όχι μόνο. Έτσι λοιπόν οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως κάθε τι που προβάλλεται γίνεται αυτομάτως κώλυμα, εμπόδιο, άρα πρόβλημα και βεβαίως δημιουργεί δυσκολία στην αντιμετώπισή του. 

Καταλαβαίνει κανείς, πως η λέξη από τον κόσμο των αισθητών πέρασε στον χώρο των ιδεών (βλ. παραπάνω στη Λογική του Αριστοτέλη).

Συσχετίζοντας όμως τις δύο έννοιες, θεωρώ πως δεν απέχουν τόσο πολύ, όσο αρχικά μπορεί να υποθέσει κανείς. Μια και η ορθή  προβολή των ζητημάτων, δηλ. των δεδομένων, δίδει ώθηση στην λύση του προβλήματος που είναι ζητούμενο, όπως ζητούμενο είναι και η λύση του προβλήματος με τη σημασία  της άμυνας ή της προστασίας. Και εδώ ίσως θα πρέπει να θυμηθούμε και να συσχετίσουμε την αμυντική προστασία που προσέφεραν τα «αντιαρματικά κωλύματα» ως εμπόδια στην πορεία εχθρικών αρμάτων. Όπως ανάλογη προστασία παρείχαν τα δέρματα ή οι ασπίδες. 

Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς, πόσο δύσκολο είναι να λυθεί…το πρόβλημα του προβλήματος, αν και τα δεδομένα είναι πολλά… 

                                                                                                  knafpl@hotmail.com