Η Τοπική Αυτοδιοίκηση σε κρίση; Ανάμεσα στην απαξίωση και την ευκαιρία

Του Παντελή Σεραφείμ

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι, θεωρητικά, ο πιο άμεσος θεσμός που συνδέει τον πολίτη με το κράτος. Στην πράξη όμως, και ειδικά στον Δήμο Χίου, πολλοί πολίτες αισθάνονται ότι η τοπική εξουσία δεν τους αφορά. Αντί να είναι πεδίο δημοκρατικής συμμετοχής και ουσιαστικής δράσης, συχνά μοιάζει με ένα αποκομμένο διοικητικό σύστημα, που κινείται αργά, προβλέψιμα, και τελικά… μακριά από την καθημερινότητα.

Παρά τις θεσμικές αλλαγές της τελευταίας δεκαετίας, με μεταρρυθμίσεις όπως ο «Καλλικράτης» και ο «Κλεισθένης», οι Δήμοι και οι Περιφέρειες δεν κατάφεραν – ή δεν θέλησαν – να μετατραπούν σε σύγχρονους, συμμετοχικούς φορείς με ισχυρή τοπική βάση. Και η Χίος δεν αποτελεί εξαίρεση.

Τα στοιχεία συμμετοχής στις τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές είναι αποκαλυπτικά: ακόμη και σε έναν νησιωτικό Δήμο όπως η Χίος, με έντονη ανάγκη τοπικού σχεδιασμού και ανάπτυξης, περισσότεροι από τους μισούς εγγεγραμμένους ψηφοφόρους δεν προσήλθαν στις κάλπες. Ειδικά οι νέοι, δείχνουν μια παγερή αδιαφορία, η οποία όμως δεν είναι τυχαία. Πίσω της κρύβεται μια βαθιά απογοήτευση: η πεποίθηση ότι «τίποτα δεν αλλάζει».

Και πράγματι, πόσες φορές δεν είδαμε στη Χίο τα ίδια πρόσωπα, τις ίδιες υποσχέσεις, τις ίδιες καθυστερήσεις σε βασικά έργα υποδομής; Από το πρόβλημα της διαχείρισης απορριμμάτων, μέχρι τις καθυστερήσεις σε πολεοδομικές παρεμβάσεις ή την ελλιπή αξιοποίηση προγραμμάτων για την ανάδειξη των χωριών και της πολιτιστικής ταυτότητας του νησιού – η αίσθηση στασιμότητας είναι διάχυτη.

Κι όμως, υπάρχουν δυνατότητες. Υπάρχουν παραδείγματα Δήμων σε άλλα μέρη της Ελλάδας που κατάφεραν να λειτουργήσουν πιο ανοιχτά, πιο διαφανώς, πιο αποτελεσματικά. Τι τους διαφοροποιεί; Η σχέση με τους πολίτες τους. Η δημιουργία καναλιών συμμετοχής. Η λογοδοσία. Η επένδυση σε σύγχρονες ψηφιακές υπηρεσίες. Η πολιτική βούληση να αλλάξει η καθημερινότητα και όχι μόνο η βιτρίνα.

Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα – και στη Χίο – είναι ο τρόπος που ψηφίζουμε. Συχνά, η επιλογή Δημάρχου ή Δημοτικού Συμβούλου δεν γίνεται με βάση τα πεπραγμένα της προηγούμενης τετραετίας, ούτε με αξιολόγηση έργου, πολιτικών ή θέσεων. Το ίδιο ισχύει και για την αντιπολίτευση: αντί να κρίνεται για τη στάση της, τις παρεμβάσεις της ή την εποικοδομητική της συμβολή στον δημόσιο διάλογο, αντιμετωπίζεται με τον ίδιο επιφανειακό τρόπο. Κυριαρχούν τα κομματικά αντανακλαστικά, οι κοινωνικές σχέσεις, οι προσωπικές υποχρεώσεις. Ψηφίζουμε «τον δικό μας», κι όχι αυτόν που έχει να δείξει κάτι μετρήσιμο — είτε βρισκόταν στην εξουσία, είτε στην αντιπολίτευση.

Έτσι, μπορεί κάποιος με πραγματικό έργο να ηττηθεί, επειδή δεν είχε τις «κατάλληλες πλάτες» ή γιατί δεν «συνδέθηκε» με το σωστό κόμμα. Κι αντίστροφα, κάποιοι επανεκλέγονται παρότι άφησαν πίσω τους μόνο αδράνεια, επειδή έχουν δημιουργήσει ισχυρά δίκτυα εξυπηρετήσεων. Αυτή η νοοτροπία, όσο κυριαρχεί, δεν επιτρέπει στη Χίο να προχωρήσει.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν είναι – και δεν πρέπει να είναι – χώρος ιδεολογικής πόλωσης. Είναι ο θεσμός του έργου, της λογοδοσίας και των καθημερινών λύσεων. Κι όμως, όσο συνεχίζουμε να ψηφίζουμε με όρους κεντρικής πολιτικής σκηνής, θα αναπαράγουμε μια Αυτοδιοίκηση εσωστρεφή, αναποτελεσματική και τελικά απαξιωμένη.

Το ζητούμενο δεν είναι απλώς να πάμε να ψηφίσουμε. Είναι να επανανοηματοδοτήσουμε τη δημοκρατία στη βάση της. Να δώσουμε στο τοπικό επίπεδο το βάρος που του αξίζει. Να κάνουμε τον Δήμο Χίου όχι απλώς διαχειριστή, αλλά συνομιλητή της κοινωνίας. Όχι προέκταση των κομματικών γραφείων, αλλά χώρο διαλόγου, διεκδίκησης και πράξης.

Η απαξίωση της Αυτοδιοίκησης δεν είναι μοίρα. Είναι επιλογή. Και η υπέρβασή της είναι ευθύνη όλων μας — και, πρώτα απ’ όλα, των ίδιων των πολιτών της Χίου.