ΤΑ ΚΟΙΛΑ της ΧΙΟΥ και ο ΟΜΗΡΟΣ

>> Του Μιχ. Καριάμη

Γνωρίζω ότι πολλοί θα παραξενευθούν και θα αλληλοκοιταχθούν απορημένοι με το περιεχόμενο του δημοσιεύματος μου.  Θα επαναλάβω για πολλοστή φορά ότι ένα από τα μεγάλα κακά του αιώνα που έφυγε ήταν ο ξεριζωμός των ανθρώπων από τις προαιώνιες πατρογονικές τους εστίες. Συνέπεια της μετατόπισης και αποψίλωσης του ανθρώπινου δυναμικού, η μη συνέχεια των  παραδόσεων.   Πήγαμε σε ξένους τόπους χάνοντας τη ντοπιολαλιά μας. Τους συγγενείς μας, τα έθιμα μας. Ξεχάσαμε και χάσαμε τα τοπωνύμια και τις στράτες μας. Ξεχάσαμε την ιστορία των χωριών μας. Διεκόπη βίαια η συνέχεια της στοματικής παράδοσης. Χάσαμε την ταυτότητα μας ....  Χάσαμε τη γη, κάτω από τα πόδια μας. Επίκαιρα τα λόγια του ιστορικού  Ιώσηπου, όταν έλεγε ότι : «Στην Ελλάδα όμως χίλιες δυο καταστροφές έγιναν που έσβησαν τη μνήμη των γεγονότων...,»   .                                                                     Αυτές τις ημέρες η ακούραστη Κυρία  Μαρία – Ελευθερία Γιατράκου, Δρ Ιστορίας του Π.Α. μέσω των εκδηλώσεων της EUROCLASSICA -  ΟΜΗΡΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΕΙΑΣ  - κοινωνεί την οικουμένη μεταλαμπαδεύοντας  στους  σύνεδρους τα Ομηρικά Έπη. Την Ιστορία μας. Την Ελληνική γραμματεία. Την παιδεία, τη γλώσσα και τον πολιτισμό μας. Θα περπατήσουν εκεί που περπατούσε ο ΘΕΙΟΣ ΟΜΗΡΟΣ. Θα σταθούν και θα διδαχθούν εκεί που προ χιλιάδων ετών ακούγονταν η φωνή του Τυφλού Χιώτη Τραγουδιστή..! Δυστυχώς,  Κοίλα της Χίου, δεν έχουν συμπεριληφθεί ποτέ πρόγραμμα των εκδηλώσεων. Το δύσβατο του δρόμου και η απόσταση, από την Χώρα, κάνουν το εγχείρημα, αν όχι αδύνατο, πολύ δύσκολο.  Σίγουρα θα αναρωτηθεί ο αναγνώστης σε τι αποβλέπει αυτή η παρέμβαση μου. Σύμφωνα με την, ξεχασμένη από πολλούς, τοπική παράδοση, κάποιο πλεόυμενο αποβίβασε τον  Όμηρο στον όρμου του Θόλου, από την απέναντι στεριά της Ερυθραίας . Άλλοι μιλούν για τα «Βρουλίδια».  Περιπλανώμενος,  ακλουθώντας τα βελάσματα αμνοεριφίων έφθασε στο ύψωμα «Κόκα» πάνω από το χωριό της Συκιάδας. Εκεί τον αντιλήφθηκε ο βοσκός του κοπαδιού και τον έφερε στο μαντρί του, στον οικισμό των Κοίλων. Πάρο πολλές παραδόσεις συνδέων τον τυφλό με την ευρύτερη περιοχή  όπως το «Φλώρι» και το «Πιτυός».  Τα ιστορικά Κοίλα, του Ηροδότου:   «αὐτὸς δὲ  (ο Ιστιαίος )ἔχων Λεσβίους ἐς Χίον ἔπλεε, καὶ Χίων φρουρῇ οὐ προσιεμένῃ μιν συνέβαλε ἐν Κοίλοισι καλεομένοισι τῆς Χίης χώρης. [2] τούτων τε δὴ ἐφόνευσε συχνούς, καὶ τῶν λοιπῶν Χίων, οἷα δὴ κεκακωμένων ἐκ τῆς ναυμαχίης, ὁ Ἱστιαῖος ἔχων τοὺς λεσβίους ἐπεκράτησε, ἐκ Πολίχνης τῆς Χίων ὁρμώμενος.» Βιβλίο 6 : Ερατώ {20 } 26.1 – 2, πιθανώς την εποχή του Ομήρου να ευημερούσαν. Η θέση τους βρίσκεται πάνω από τον όρμο του Δελφινίου, μεταξύ Λαγκάδας – Πιτυούς.  Πιθανά,  ήταν πόλισμα μεγάλο, ή ακόμα Πόλης κράτος ή και πρωτεύουσα του νησιού μας, μια και υπάρχουν αρχαία νομίσματα τα οποία αναγράφουν τη λέξη «ΚΥΛΛΑ» και «ΚΥΛΛΑΝΟ» . Ο δε γνωστός, για τα αρχαιολογικά του ενδιαφέροντα, Βολισσιανός δικηγόρος, Μιχάλης Σκαρλάτος, στο φύλλο Νο 2212 του ΧΙΑΚΟΥ ΛΑΟΥ της 22/6/61, μαρτυρεί για νόμισμα με την αναφορά «Βασίλειο των Κοίλων».    Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση, πάνω σε έναν θεαματικό βράχο, ο οποίος βρίσκετε στη θέση «Χωρή», δίδασκε ο μεγάλος άνδρας τα παιδιά των Κοιλανών.

Θυμάμαι στην δεκαετία του μεταξύ πενήντα και εξήντα, στα πανηγύρια, ασπρομάλληδες Καρδαμυλίτες, Κυδιαντούσους, Λαγκαδούσους και Πυτιανούς να διηγούνται την σχετική ιστορία. Δυστυχώς,  έφυγαν για πάντα, αυτοί οι άνθρωποι και μαζί τους χάθηκε η παράδοση. Μόνο ο Στυλιανός Βίος, (ΙV) Σελίδα 146, αναφέρει κατά γράμμα τα εξής «Χωρή = Ενταύθα υπήρχεν αρχαίον χωρίον κιατά τους χωρικούς. Από το Κοίλα, οι κάτοικοι φυγόντες κατώκησαν το πρώτον εις την Χωρή (Κυδιάντα), είτα εις Λαγκάδαν. Εις την περιοχήν ταύτην κείται και η Δασκαλοπετρα της Λαγκάδας, ένθα εδίδαξεν ο Όμηρος κατά τους χωρικούς.»      Οι χωρικοί συμφωνούσαν  ότι πέθανε σε μεγάλη ηλικία και τον έθαψαν στα Καρδάμυλα ή κατά άλλους στο χωριό του Αγγέλου .  Θέλοντας να σώσω την παράδοση, έκανα σχετική αναφορά στο βιβλίο «η Λαγκάδα της Χίου» , το οποίο εξέδωσε ο Π.Σ.Λ.Χ  «Ο ΦΑΡΟΣ» το 1985 Σελίδα 23. Σήμερα, οι περισσότεροι από τους χωριανούς μου, δε γνωρίζουν τα του βράχου θρυλούμενα. Γνωρίζουν όμως την ονομασία <<Δασκαλόπετρα>> ή <<Σχολειόπετρα>> . Τον Αύγουστο του 2012, στην επιθυμία μου να γνωστοποιήσω  το θέμα, πέρα από τα στενά όρια της περιοχής, πραγματοποίησα δυο αυτοψίες στην περιοχή. Τις ομάδες αποτελούσαν οι στυλοβάτες της ΟΜΗΡΙΚΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ  κ. Αθηνά Ζαχαρού- Λουτράρη, καπετάν Δημήτρης Μελαχροινούδης και Βαγγέλης Ρουφάκης. Επίσης η ακούραστη Αρχαιολόγος κ. Δέσποινα Τσαρδάκα , η κ. Ευαγγελλια Παπαζή και ο κ. Αντώνης Παληός των εκδόσεων «Αλφα Πι»  . Λίγο αργότερα, αναδείξαμε το θέμα από τηλεοράσεως  με τον δημοσιογράφο κ. Δημήτρη Μυωτέρη  . Η Δασκαλόπετρα των Κοίλων έχει διαστάσεις  5,00 μ Χ 7,5ομ και ύψος 2,50μ. Στην άνω επίπεδη επιφάνια, υπάρχει ένα  έξαρμα, το οποίο ονομάζουν «έδρανο» ή «πάγκο» και θεωρούν ότι ήταν το στασίδι του Όμηρου.       

Δυστυχώς στις τελευταίες επισκέψεις, μετά λύπης μου διαπίστωσα ότι ο θεαματικός βράχος, έχει υποστεί σοβαρές διαβρώσεις – ρωγμές και αλλοιώσεις οι οποίες διατάραξαν σοβαρά την μορφή του. Τρία τεράστια κομμάτια βράχου, κατέρρευσαν μειώνοντας τον όγκο μα και το οριζόντιο επίπεδο του μνημείου. Χωρίς να θέλω να γίνω μάντης κακών πιστεύω ότι σε λίγα χρόνια στη θέση του θα βλέπουμε ένα σωρό από σπασμένες πέτρες και βράχους. Θέλω να πιστεύω ότι η φθορά δεν προέρχεται από ανθρώπινο χέρι .    

Όποτε αγναντεύω την σκολόπεντρα των Κοίλων, ακούω αχνά τις φωνές των Ομηριστών να απαγγέλουν ......

    « Κι Αστέρως θυμηθείτε με,

σιν κάποιος γήινος θνητός, ταλαίπωρος κα ξινός,

φτάνοντας δ ρωτήσει: 

ποιός εν ρ Κρες, π τοις αοιδός ὁ πι γλυκός,

Πο γερό δ συχνάζει κα πι πόλο σας τέρπει;᾿᾿

Γιά μένα ἐσεῖς ὅλες μαζί ἀπόκριση δῶστε εὐνοϊκή:

῾῾Εἶναι ὁ ἄντρας ὁ τυφλός

ἀπ᾿ τήν πετρώδη Χίο,

πού τ᾿ ἄσματά του θά ᾿ρθει καιρός,

θά ᾿χουνε τό πρωτεῖο.

῞Οσο γιά μᾶς, τή φήμη σου στή γῆς ἐπάνω ὅλη

γυρνῶντας θά διαδώσουμε σέ κάθε ἔμορφη πόλη.»  

Αυτό το δημοσίευμα, ας θεωρηθεί σαν μια μικρή συμβολή  στα τεκταινόμενα των ημερών από την EUROCLASSICA – ΟΜΗΡΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΕΙΑ , καθώς και αναγνώριση των κόπων για την προβολή του αγαπημένου τόπου μας από τις ακούραστες κυρίες Μαρία – Ελευθερία Γιατράκου . Αθηνά Ζαχαρού Λουτράρη . Δέσποινα Τσαρδάκα. Ευαγγελία Παπαζή.  Αλλά και στους ταπεινούς εργάτες του Χιώτικου Πολιτισμού και φίλους μου: καπετάν Δημήτρη Μελαχροινούδη . Βαγγέλη Ρουφάκη . Μανώλη Γ.Φύσσα  και Αντώνη Παληό

Μιχάλης Γ. Καριάμης

Συνταξ. Πλοίαρχος Ε. Ν                                                        Κορυδαλλός

                                                                                                     12 Ιουλίου 2012