"Εγώ είμαι ζώο. Εσύ;"

>>Της Μελίτας Λαζαράτου 

Ειδικός στην συμπεριφορά ζώων 

Εγώ είμαι ζώο. Εσύ;

«Τώωωωρα με την κρίση, ποιος θα κάτσει να ασχοληθεί με τα ζώα;»

 Παλιά ατάκα, απλά στη θέση της κρίσης ήταν κατά καιρούς όλα τα κοινωνικά ζητήματα, τα οποία και προφανώς ποτέ στην ιστορία δεν λύθηκαν εξ ολοκλήρου. Λες και δεν υπήρχαν πάντα κάποιοι που θέλουν να εκμεταλλεύονται τους άλλους και που όσο τους το επιτρέπουμε θα μας καβαλάνε. Λίγο το ‘να, λίγο τ’ άλλο, δικαιολογίες πολλές που μεταθέτουν την ενασχόληση με το ζήτημα των  ζώων για ένα φανταστικό παράδεισο.  Ακόμα χειρότερα, διαδίδουν τη ρετσινιά ότι για να ασχοληθείς με το διπλανό σου, πρέπει να είσαι χορτασμένος και να έχεις χρόνο για πολυτέλειες. Μόνο που αυτή τη φορά  τη φράση την  άκουσα από έναν μαθητή πέμπτης δημοτικού. Κι αυτός προφανώς από κάπου αλλού… Τον έμαθαν ότι θα βρίσκει κλειστά αυτιά πριν καν δοκιμάσει να μιλήσει... 

Λες και δεν είμαστε κι εμείς ζώα. Μετά από μια σχετική έρευνα εκπαιδευτικών που διάβασα, άρχισα να ρωτάω τους μαθητές «Εμείς είμαστε ζώα;». Γέλια. «Κάποιοι είναι», πειράζουν ο ένας τον άλλο. Πολλοί λένε ότι δεν είμαστε, το ίδιο απαντούν άλλωστε σύμφωνα με την ίδια έρευνα και πολλοί «μεγάλοι». «Μα είμαστε διαφορετικοί!». Είμαστε. Ε και; Όλα  τα είδη διαφορετικά είναι, για αυτό άλλωστε τα έχουμε ταξινομήσει ως τέτοια. Ο ιππόκαμπος τι να πει δηλαδή που γεννάει ο αρσενικός;  Τη στιγμή που αυτοδιαχωρίζεσαι από τα άλλα ζώα,  αποκόβεσαι (στο κεφάλι σου) από τη φύση. Κι άντε μετά να συνεννοηθούμε, τι είναι πράσινο και τι είναι ανάπτυξη. 

«Εντάξει είμαστε ζώα, αλλά είμαστε ανώτερα ζώα. Είμαστε πιο έξυπνοι.» Δικός μας όρος η ευφυΐα και οι καμιά δεκαριά ορισμοί της,  δικά μας και τα τεστ νοημοσύνης, στημένο το παιχνίδι. Μιλάμε, έχουμε πολιτισμό, κι αυτά μπαίνουν στο τραπέζι. Λες και τα άλλα είδη δεν επικοινωνούν μεταξύ τους με σφυρίγματα, και υπέρηχους , πετάγματα, χορούς και τη γλώσσα του σώματος.  Λες και γλώσσα είναι μόνο αυτή που μιλάω εγώ.  Δηλαδή όταν ο άλλος μιλάει σε γλώσσα που δεν την καταλαβαίνω; Και αν ο πολιτισμός του δεν περιλαμβάνει υπερκατασκευές και διαρκές ξεζούμισμα του πλανήτη; Υπάρχουν ανώτεροι δηλαδή και κατώτεροι, και τα κριτήρια είναι αυτά. Ανωτερότητα. Μάλιστα. Επικίνδυνα πράγματα.

Υπάρχουν και ζώα που είναι πιο ίσα από άλλα φαίνεται. Αλλιώς γιατί προστατεύουμε τη θαλάσσια χελώνα; Τι παραπάνω έχει από τη χελωνίτσα της αυλής μου, ή από εκείνες του γλυκού νερού που τις αιχμαλωτίζουν σε γυάλες;. «Γιατί έχουν μείνει λίγες και κοντεύουν  να εξαφανιστούν». Κι εμένα τι με νοιάζει; «Είμαστε κι εμείς μέρος του τροφικού πλέγματος, κι αν εξαφανιστεί, αυτό θα έχει συνέπειες και για μας.» Μάλιστα. Για αυτό μας μαθαίνουν να μας ενδιαφέρει. Όχι επειδή η χελώνα και η κάθε χελώνα θέλει και θα κάνει ότι μπορεί για  να παραμείνει ζωντανή, όχι επειδή δεν υπάρχει λόγος να ζούμε σε βάρος  της και να καταστρέφουμε παραλίες  και βυθούς για να βγάλουν χρήματα οι  ξαπλωστρο-ομπρελάδες και οι ξενοδόχοι και οι τράτες.  Όχι. Το κριτήριο είναι αν θα πειράξει εμάς. Τη δική μας τη γούνα φυλάμε δηλαδή. Αν η επιστήμη και οι τεχνολογία μας τάξουν ότι θα καλύψουν όλες τις ανάγκες μας με τεχνητό τρόπο να τα αφήσω όλα να καούν δηλαδή;

 «Οι φίλοι μας τα ζώα» τους λένε. Τι μαθαίνουν τα παιδιά για τα ζώα, και τι για τη φιλία σκέφτομαι, και τραβάω τα μαλλιά μου.  Όχι δεν είμαι φίλος όταν σε κλείνω σε κλουβί, όταν δεν σέβομαι ότι είσαι διαφορετικός από μένα, ούτε δεν σου αφιερώνω το χρόνο και την προσοχή μου, όταν μπερδεύω τις ανάγκες μου για δικές σου, όταν σε θέλω δίπλα μου για διακοσμητικό, ίσα- ίσα να μην είμαι μόνος. Τους φίλους δεν τους αγοράζω και δεν τους παραγγέλνω. Τους διαλέγω και με διαλέγουν και όχι με βάση τα εξωτερικά τους χαρακτηριστικά και τη φυλή τους και τι όνομα έχει στο χάρτη πάνω από την περιοχή που γεννήθηκαν. Τους φίλους δεν τους παρατάω ένα ωραίο πρωί επειδή ζορίστηκα. 

Ξέρουν τα παιδιά ότι υπάρχουν κάποιοι που χτυπούν ζώα, κάποιοι που τα σκοτώνουν, κάποιοι που τα δηλητηριάζουν. Ζώα που δεν βγαίνουν ποτέ στη ζωή τους διάλειμμα γιατί είναι μόνιμα δεμένα, ή γιατί είναι σε κλουβιά (σκεφτείτε, τους ρίχνω την ερώτηση –βόμβα,   πως θα ήταν αν δεν βγαίνατε καθόλου διάλειμμα στο σχολείο).  Ψάχνουμε να καταλάβουμε γιατί κάποιοι άνθρωποι τους το κάνουν αυτό. Και κυρίως τι μπορούμε και τι είμαστε διατεθειμένοι εμείς να κάνουμε. Από τώρα, όχι όταν μεγαλώσουμε. Μόνοι μας, χωρίς να περιμένουμε από «ειδικούς» και «μεγάλους», με δυο φίλους, με όλη την τάξη. Με τους γονείς, αν ακούσουν, αν δεν ακούσουν θα τους τα πούμε όλοι μαζί στη σχολική γιορτή. 

Τελικά μας νοιάζει όταν ο διπλανός μας είναι σε αδύναμη θέση; Κάνουμε κάτι ή προσπερνάμε; Όταν πεινάει; Μας νοιάζει όταν τον κακοποιούν, τον στριμώχνουν, τον κλωτσάνε; Ποιον διπλανό μας; Αυτόν που ξέρουμε μόνο; Ένα παιδί; Έναν ηλικιωμένο; Αυτόν που θα μας ζητήσει βοήθεια; Κι αν τη ζητά σε άλλη γλώσσα;  Θα τρέξουμε να βοηθήσουμε ένα σκύλο; Μια γάτα; Για τα περιστέρια μας νοιάζει;  Για τις πέρδικες και τις μπεκάτσες; Πού βάζω τη γραμμή και με ποιο κριτήριο; Αν η κακοποίηση ονομάζεται έθιμο, παράδοση; Ούτε οι πολλοί ούτε οι παλιοί έχουν πάντα δίκιο.  Κι αν όλοι οι άλλοι μου λένε ότι έτσι είναι τα πράγματα, ότι το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό; Μήπως τότε να κάτσουμε να μας φάνε οι μεγαλοεταιρείες, οι μεγαλοεπενδυτές και οι μεγαλομέτοχοι; 

Δύσκολες ερωτήσεις. Τα παιδιά τουλάχιστον δεν τις φοβούνται.