“Γιατί τα κουτσουρέψαν έτσι;”

>> Γράφει ο Μάκης Γεωργακάκης, κάτοικος Πυργίου, Χίου 

Κλάδεμα και “αποκλάδωση” ήτοι: κουτσούρεμα

“Γιατί τα κουτσουρέψαν έτσι;” Αυτή ήταν η απορία πολλών κατοίκων του Πυργίου, στη θέα των απογυμνωμένων από τις κόμες τους δέντρων στην ανατολική είσοδο του χωριού.

Αναφέρομαι στις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στις 11/06/2019, ύστερα από αίτημα του τοπικού μας συμβουλίου προς το Τμήμα Πρασίνου του Δήμου Χίου, για κλάδεμα των δέντρων στην είσοδο του χωριού. Αντί όμως για κλάδεμα, είδαμε για άλλη μια φορά ένα έργο που προσωπικά θυμάμαι ότι ξεκίνησε να συμβαίνει μόλις εδώ και είκοσι περίπου χρόνια, από τότε που περπατούσα στη γειτονιά μου στη Θεσσαλονίκη. Και πάντα είχα την ίδια απορία: “Γιατί τα κουτσουρέψαν έτσι;”. Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσω να απαντήσω σε αυτό ακριβώς το ερώτημα, καθώς και να αναδείξω τους λόγους για τους οποίους πρέπει να σταματήσει αυτή η συμπεριφορά απέναντι στο αστικό πράσινο. 

Στο χωριό μας αφαιρέθηκαν οι κόμες από περίπου είκοσι δέντρα (ευκάλυπτοι και λεύκες), αφήνοντας πίσω το κλασικό θέαμα με τους γυμνούς κορμούς που όλοι μας έχουμε δει κατά καιρούς στις πόλεις. Ποια είναι τα επιχειρήματα του Τμήματος Πρασίνου (εν συντομία, ΤΠ) για αυτή την πρακτική;

Το βασικό επιχείρημα είναι η ασφάλεια των κατοίκων. Σύμφωνα με το ΤΠ, καλώς “κλαδεύτηκαν” με αυτό τον τρόπο, γιατί με ένα δυνατό άνεμο, όλα τα επιρρεπή κλαδιά (ξερά και χλωρά) μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τη σωματική ακεραιότητα των διερχόμενων. Σε περίπτωση δε, που συμβεί ατύχημα, το ΤΠ θα είναι υπόλογο. 

Δεύτερο επιχείρημα είναι ότι τα δέντρα “είχαν ασθένεια”. Επομένως, έπρεπε να “κλαδευτούν” και για την καλύτερη υγεία τους αλλά και για το λόγο που αναφέρθηκε παραπάνω. 

Τρίτο επιχείρημα, κυρίως σε όσους αμφισβητήσαμε τη συγκεκριμένη πρακτική αφαίρεσης της κόμης, είναι ότι “έτσι κλαδεύονται αυτά τα δέντρα”. 

Κι ας ξεκινήσουμε από αυτό: Κανένα δέντρο δεν κλαδεύεται έτσι. Η συγκεκριμένη πρακτική, που στις αποφάσεις του δήμου αναφέρεται ως “αποκλάδωση”, (και όχι ως  “κλάδεμα”) είναι, στην πραγματικότητα, το λεγόμενο topping και σημαίνει (στη δική μας περίπτωση) ό,τι ακριβώς υπονοεί ο όρος: αφαίρεση της κόμης. Χωρίς απολύτως κανένα κριτήριο, χωρίς εξαιρέσεις. Αντιθέτως, το κλάδεμα είναι επιλεκτική αφαίρεση τμημάτων αλλά η διατήρηση της κόμης είναι ζητούμενο. Το δε topping, είναι επιζήμιο για ένα δέντρο για λόγους που θα αναφερθούν παρακάτω. 

Αυτό όμως που έχει ενδιαφέρον, είναι ότι όσοι τολμήσαμε να αμφισβητήσουμε την εγκυρότητα μιας τέτοιας πρακτικής, δοκιμάσαμε την απαξιωτική απάντηση ότι δεν είμαστε γεωπόνοι και επομένως “δεν έχουμε δικαίωμα δια να ομιλούμε” καθώς δεν είμαστε “ειδικοί”. Ας δούμε λοιπόν πώς αντιμετωπίζεται η υπόθεση των δέντρων από τους δήμους και τους ειδικούς. 

Στις 13/12/2017, αποφασίστηκε από το Δήμο η έγκριση της τεχνικής έκθεσης του ΤΠ για την εκτέλεση της εργασίας “Αποκλάδωση – κοπή δέντρων έτους 2017” και ανατέθηκε απευθείας η εργασία σε εργολάβο, έναντι του ποσού των 5200 ευρώ, για την εργασία που αφορά στο χωριό μας. Η δε τεχνική έκθεση αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι “ο ανάδοχος του έργου οφείλει […] να έχει γνώση και να εφαρμόζει πιστά τις Εθνικές Τεχνικές Προδιαγραφές που αφορούν στο κλάδεμα δένδρων, ΕΤΕΠ 10-06-04-01”. Ακόμη, στο περιγραφικό τιμολόγιο για το εν λόγω έργο, το ΤΠ αναφέρει ότι “για δέντρα από 12-16 μέτρα σε νησίδες κλπ (η δική μας περίπτωση) στην τιμή μονάδας περιλαμβάνεται, [μεταξύ άλλων], και η επάλειψη των τομών.” Αυτό επιβεβαιώνεται και με μια ανάγνωση στην ΕΤΕΠ 10-06-04-01 . Το πλέον όμως ενδιαφέρον στοιχείο είναι αυτό της σελίδας 15 της εν λόγω προδιαγραφής, όπου αναφέρεται: “Το topping και το looping είναι επιζήμιες πρακτικές για τα δέντρα […] Οι δύο αυτοί τύποι κλαδέματος προκαλούν τα αντίθετα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Μεταξύ των δυσμενών επιπτώσεων του κορυφολογήματος είναι οι ακόλουθες: 

• Ανάπτυξη άσχημων φουντωτών κλάδων […]

• Μείωση της αισθητικής αξίας, τελικώς, με την αλλοίωση του φυσικού σχήματος του δέντρου. 

• Εξασθένιση της δομής του δέντρου και αύξηση κινδύνου σπασίματος. 

• Αύξηση της ευαισθησίας του δέντρου στη σήψη

Με το σωστό κλάδεμα μπορεί να επιτευχθεί η απομάκρυνση των “ενοχλητικών κλαδιών” χωρίς τα προβλήματα που δημιουργούν οι παραπάνω πρακτικές.”

Η χρέωση για την εργασία που έγινε, κοστολογείται με το τεμάχιο (ποιητικόςχαρακτηρισμός για δέντρο!) και στην περίπτωσή μας κοστίζει 260 ευρώ για κάθε δέντρο. (βλ. Α/Α 4 στον πίνακα της σελ. 2. αυτού του συνδέσμου). Ενδιαφέρον έχει επίσης το γεγονός ότι δόθηκε παράταση της σύμβασης του Δήμου με τον εργολάβο με την αιτιολογία ότι (μεταξύ άλλων) “το κλάδεμα γίνεται συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (από Νοέμβριο μέχρι Μάρτιο)”. 

Έχουμε, συμπερασματικά, μια επιζήμια για τα δέντρα εργασία, που εκτελέστηκε σε λάθος εποχή (Ιούνιο) και χωρίς την ουσιαστική συμμόρφωση με τους κανονισμούς που ο ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να εφαρμόζει (ΕΤΕΠ 10-06-04-01). Το επιχείρημα που αφορά στην ασφάλεια των περαστικών είναι σωστό και εκ των ουκ άνευ, αλλά δενδικαιολογεί σε καμία περίπτωση την ολοκληρωτική αφαίρεση της κόμης σε όλα ανεξαιρέτως τα δέντρα. Ούτε και το επιχείρημα της ασθένειας, που στην πραγματικότητα αφορούσε ένα μικρό ποσοστό των δέντρων. Αλλά αν το ΤΠ μεριμνούσε ουσιαστικά για την υγεία των δέντρων, θα είχε πιέσει τον εργολάβο να κλαδέψει την κατάλληλη περίοδο αλλά και να εφαρμόσει πάστα κλαδέματος στις γιγάντιες τομές που δημιουργήθηκαν. Κάτι που απλά δεν συνέβη. Τέλος, οι υπεύθυνοι αυτής της ζημιάς ισχυρίζονται ότι τα δέντρα θα ξαναγίνουν καλύτερα από πριν, ενώ όλοι ξέρουμε πως ένα δέντρο χωρίς κόμη, βλασταίνει πυκνά και άναρχα και για να ξαναγίνει αυτό που ήταν (αν ξαναγίνει έτσι) χρειάζεται μεθοδικό κλάδεμα που εξαρχής ο Δήμος δεν είναι διατεθειμένος να κάνει!

Και γιατί, εν τέλει, γίνονται έτσι τα πράγματα; Γιατί κατά τη γνώμη μου, όλοι βολεύονται με αυτό. Και ο δήμος που δεν είναι υποχρεωμένος να διατηρεί μόνιμο προσωπικό ώστε να γίνονται σωστά αυτές οι εργασίες (το ΤΠ έχει μόλις 5 άτομα μόνιμο προσωπικό για όλητη Χίο!) και ο εκάστοτε εργολάβος που, παραδίδοντας έργο με το κομμάτι, δεν λογοδοτεί για τις ώρες εργασίας, αφού έχει προσυμφωνηθεί η τιμή και το αποτέλεσμα μπορεί να αποσταλεί και να ελεγχθεί ακόμα και με μια φωτογραφία. Τέλος, βολεύονται, δυστυχώς και όλοι εκείνοι οι συμπολίτες μας που, έχοντας πλήρη άγνοια για την ευεργετική επίδραση των δέντρων στη ζωή μας, τα αντιμετωπίζουν σαν βρωμιά, εστιάζοντας στα πεσμένα φύλλα, στα περιττώματα πουλιών που φωλιάζουν στις κόμες τους ή στο ότι τους κρύβουν τη θέα από τα μπαλκόνια τους. 

Είναι όμως τα δέντρα χρήσιμα στη ζωή μας; Λυπάμαι που πρέπει να επικαλούμαστε αυθεντίες για τα αυτονόητα, αλλά ναι. Δείτε μερικές αιτίες για τις οποίες το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας τονίζει ότι δεν πρέπει να γίνεται “αποκλάδωση” στα δέντρα:  

“1. Οδηγεί στην υποβάθμιση του κλίματος, την αύξηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και την χειροτέρευση της ποιότητας του αέρα.

2.Η έλλειψη σκίασης οδηγεί στην ραγδαία αύξηση της θερμοκρασίας. Ο ομότιμος καθηγητής του Ε.Μ.Π. Κ. Κασσιός, στο «Σχεδιασμός και διαχείριση του αστικού και περιαστικού πρασίνου της Αθήνας», αναφέρει ότι «ένα δέντρο μεσαίου μεγέθους μπορεί να προκαλέσει εξάτμιση περίπου 1460 κιλών νερού, διεργασία με επίδραση δροσισμού αντίστοιχη της λειτουργίας 5 κλιματιστικών συσκευών».

3.Σταματά η απορρόφηση και το φιλτράρισμα της ηλιακής ακτινοβολίας.

4.Υφίσταται οπτική και αισθητική υποβάθμιση του χώρου. Οι εναπομείναντες κορμοί δεν συμβάλλουν στον εξωραϊσμό της πόλης και δεν δίνουν στους κατοίκους την αίσθηση της επαφής με την φύση.

5.Αναστέλλεται η κοινωνική τους λειτουργία ως τόπων αναψυχής, χαλάρωσης ή άθλησης, κοινωνικής συναναστροφής, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για τον κάτοικο της πόλης.

6.Υποβαθμίζεται η έννοια της γειτονιάς και οι κοινωνικές σχέσεις στις πόλεις.

7.Αναιρείται η λειτουργία τους ως καταφυγίων βιοποικιλότητας, ιδιαίτερα των πτηνών.

8.Προκύπτουν όμως και οικονομικές επιπτώσεις από την μείωση του πρασίνου, που οφείλονται στην αύξηση της λειτουργίας των κλιματιστικών και στην μείωση της ελκυστικότητας και της επισκεψιμότητας μίας περιοχής, όπως και της τουριστικής κίνησης, λόγω της  υποβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος που συνεπάγεται η αποκλάδωση των δένδρων”. (βλ. εδώ)

Τελικά, δικαιούμαστε να ομιλούμε ως “μη ειδικοί” στο θέμα; Κατα τη γνώμη μου, όχι απλά δικαιούμαστε, αλλά έχουμε και την υποχρέωση να το κάνουμε. Γιατί πρώτιστα εμείςευεργετούμαστε από την ύπαρξη των δέντρων. Γιατί δεν θέλουμε εμείς και οι ηλικιωμένοι συμπολίτες μας, που περπατούν από και προς το Κέντρο Υγείας του χωριού, να καιγόμαστε το καλοκαίρι σε ένα σεληνιακό τοπίο.  Ως πολίτες καλούμαστε να αποφασίσουμε αν θα αντιμετωπίζουμε το δέντρο ως χωροταξικό βραχνά ή ως πνεύμονα δροσιάς και κλιματισμού, προστάτη από τη ζέστη και την ηλιακή ακτινοβολία, μικρό οικοσύστημα και τόπο συνεύρεσης και αναψυχής: με λίγα λόγια, ως κοινωνικό αγαθό που πρέπει με κάθε τρόπο να προστατέψουμε και να μεταβιβάσουμε στις επόμενες γενιές.