>> Αναδημοσίευση από το ethnos.gr

Ενας «επίγειος παράδεισος», κατά τους περιηγητές του 18ου αιώνα, το μέρος όπου περιπλανιόταν επί δύο έτη ο Χριστόφορος Κολόμβος μαζεύοντας άνδρες για το ταξίδι του στον Νέο Κόσμο, ο περίφημος Κάμπος της Χίου περιλαμβάνεται πλέον στη λίστα με τα 14 πιο απειλούμενα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης.

Ενα μοναδικό για την Ελλάδα αγρο-οικοσύστημα, που συνδυάζει πλούσια περιβόλια με βυζαντινούς πύργους, γενοβέζικα αρχοντικά, εκκλησίες και σπουδαία δείγματα τοπικής αρχιτεκτονικής.

Το ταξίδι στην ιστορία του νησιού που πραγματοποιεί κάποιος διατρέχοντας τον Κάμπο ξεκινά τον 13ο αιώνα, τότε που πρωτοκατοικήθηκε από ευκατάστατους Γενοβέζους εμπόρους. «Η πρώτη οικογένεια εγκαθίσταται εκεί πριν από το 1261, όμως η συστηματική ανάπτυξη της περιοχής συντελείται τον 14ο και φτάνει στο απόγειό της τον 18ο αιώνα. Την εποχή εκείνη ο Κάμπος αποτελείται από 200 μεγάλα κτήματα των 15 στρεμμάτων το καθένα, οι ιδιοκτήτες των οποίων απολαμβάνουν πλήρη διατροφική αυτάρκεια: Εχουν εσπεριδοειδή, σιτάρι, αμπέλια, πατητήρια για κρασί, ελαιώνα, κήπους με λαχανικά.

Μαζί υπάρχει το αρχοντικό τους και σε άλλα σημεία του κτήματος βρίσκονται τα παράσπιτα των ανεστατών -των επιστατών δηλαδή- και ενδεχομένως των εργατών. Οι οικογένειες των Γενοβέζων αναμειγνύονται στη συνέχεια με τους ντόπιους και δημιουργούν μια άλλη τάξη με μεγάλο δυναμισμό.

Είναι ορθόδοξοι, μιλούν Ελληνικά με διάλεκτο -άλλωστε και σήμερα η χιώτικη προφορά μοιάζει με τα Ιταλικά γιατί είναι τραγουδιστή-, φορούν ρούχα δυτικά και είναι κοσμοπολίτες. Είναι αυτοί οι Χιώτες που γίνονται γνωστοί για το εμπορικό τους δαιμόνιο, που τους βρίσκουμε την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όπως το 1566, στην Αλεξάνδρεια, στις Ινδίες, στη Σμύρνη, στην Αγγλία, στη Μασσαλία και αλλού...».

Η επιλογή
Με τα λόγια αυτά περιγράφει στο «Εθνος» την ιστορία του Κάμπου της Χίου η κ. Θεανώ Βογιατζή, αρχιτέκτων και πρόεδρος του Συνδέσμου Φίλων του Κάμπου Χίου «Ο Κάμπος», ο οποίος κατέθεσε τον φάκελο για την υποψηφιότητα της περιοχής για τα πλέον απειλούμενα μνημεία της Ευρώπης, συνεπικουρούμενος από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού.

Η επιλογή έγινε από διεθνή επιτροπή εμπειρογνωμόνων, στο πλαίσιο της δραστηριότητας της Europa Nostra, του κορυφαίου ευρωπαϊκού οργανισμού για την πολιτιστική κληρονομιά, ενώ σε δεύτερη φάση θα καταρτιστεί ο τελικός κατάλογος με τα επτά πιο απειλούμενα μνημεία της Ευρώπης, τα οποία και θα ανακοινωθούν δημοσίως τον Μάρτιο σε ειδική εκδήλωση στη Βενετία.

«Η ιδιαιτερότητα του Κάμπου σε σχέση με τις άλλες υποψηφιότητες είναι ότι πρόκειται για έναν ζωντανό οργανισμό», λέει η κ. Βογιατζή. «Κάθε σπίτι έχει μια ιστορία να διηγηθεί. Το δικό μου, που έφτασε σε μένα από τον προπάππου μου, ανήκε στην οικογένεια Ροΐδη, δηλαδή το πούλησε η Κορνηλία Ροΐδη, η μητέρα του Εμμανουήλ, το 1903, έναν χρόνο πριν ο ίδιος πεθάνει, προφανώς επειδή η οικογένεια είχε ανάγκη από χρήματα. Περιλαμβάνει ένα κομμάτι βυζαντινό, ένα γοτθικό και ένα νεοκλασικό. Ολα τα σπίτια είναι ιδιαίτερα. Και δημιουργούν έναν δικό τους αρχιτεκτονικό ρυθμό, τον αποικιακό ρυθμό της Γένοβας, τον μοναδικό στον ελλαδικό χώρο που συνδυάζει κατοικία με παραγωγή».

Στην προσπάθειά τους για τη διαφύλαξη του Κάμπου της Χίου η κ. Βογιατζή και ο Σύνδεσμος των Φίλων του Κάμπου βρήκαν έναν αναπάντεχο συμπαραστάτη: Εναν απόγονο της οικογένειας Τζουστινιάνι, των Γενοβέζων αρχόντων της Χίου που ίδρυσαν την εμπορική εταιρεία Μαώνα στο νησί, ελέγχοντας κάθε οικονομική δραστηριότητα και το μονοπώλιο της μαστίχας.

Αναζητώντας πιθανά φυλαγμένα στοιχεία σχετικά με τη Χίο στα αρχεία της οικογένειας, η κ. Βογιατζή εντόπισε τον απόγονο Τζουστινιάνι στην Ιταλία και εκείνος την αποζημίωσε: Της έστειλε τη φωτογραφική αποτύπωση μιας τοιχογραφίας με το λιμάνι της Χίου, η οποία «αναπαύεται» εδώ και αιώνες στην κεντρική αίθουσα του παλατιού Τζουστινιάνι στο Μπασάνο Ρομάνο ως ενθύμιο του οικογενειακού παρελθόντος. Ενας σπουδαίος τόπος στην ιστορία της Ελλάδας και της Ευρώπης αναζητεί προστασία...

Κ. ΚΑΡΡΑΣ
Η περιοχή χρειάζεται βαθιά ανάλυση των προβλημάτων

Στην υπέρμετρη αστικοποίηση εις βάρος των τεράστιων περιβολιών, στις πλημμύρες και στην αδυναμία των κατοίκων να συντηρήσουν τις ιδιοκτησίες τους, ενέργεια αρκετά κοστοβόρα, για την οποία δεν παρέχονται κίνητρα, οφείλονται σε μεγάλο βαθμό οι σοβαρές απειλές που αντιμετωπίζει ο Κάμπος της Χίου.

Στόχος των Φίλων του Κάμπου είναι η καταγραφή των κτισμάτων και των κτημάτων της περιοχής, η αναστήλωση πύργων του 18ου αιώνα και η ανακατασκευή παλαιών κτιρίων, ώστε να αποκατασταθεί η αρχική εικόνα του τόπου αλλά και η ανασύσταση των παραδοσιακών καλλιεργειών, η μελέτη για το ποιες νέες καλλιέργειες θα μπορούσαν να καταστήσουν τον Κάμπο βιώσιμο χωρίς να αλλοιώνουν τον χαρακτήρα του, η ανακατασκευή των παραδοσιακών μαγγανοπήγαδων -καθώς η ποιότητα του νερού έχει υποβαθμιστεί λόγω υπεράντλησης- και η επικαιροποίηση της σχετικής νομοθεσίας.

Ανασύνθεση
«Δεν μπορεί κανείς να πει ότι φταίει ο ένας ή ο άλλος για την κατάσταση, η περιοχή χρειάζεται βαθιά ανάλυση των προβλημάτων και ανασύνθεση με σεβασμό στην τοπική κοινωνία και την πολιτιστική κληρονομιά», λέει ο κ. Κώστας Καρράς, ιδρυτής της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος & Πολιτισμού και αντιπρόεδρος της Europa Nostra.

«Ως ο αρχαιότερος τη τάξει αντιπρόεδρος της Europa Nostra και μέλος της 11μελούς κριτικής επιτροπής οφείλω να πω ότι οι ψήφοι που πήρε ο Κάμπος δεν εξηγούνται από τον έναν Ελληνα που συμμετείχε στην επιτροπή, αλλά οφείλονται στην ομορφιά του τόπου. Κοιτάζοντας τις φωτογραφίες, διαβάζοντας κείμενα και έχοντας επισκεφθεί το μέρος, τα μέλη της επιτροπής μίλησαν για έναν μικρό παράδεισο που πάει να καταστραφεί από αμέλεια. Σε περίπτωση που ο Κάμπος επιλεγεί, θα βοηθηθεί με μελέτες σκοπιμότητας και θα προταθούν τρόποι θεραπείας των προβλημάτων...».

ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

1. Αρχαιολογικός χώρος του Ererouyk και οικισμός Ani Pemza, Αρμενία. Σε ένα βραχώδες οροπέδιο κοντά στα τουρκοαρμενικά σύνορα.

2. Δικαστικό Μέγαρο Βρυξελλών, Βέλγιο. Το μεγαλύτερο κτίριο που ανεγέρθηκε στην Ευρώπη το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.

3. Θαλάσσιο οχυρό Patarei στο Ταλίν, Εσθονία. (1840) Αποτελεί το μεγαλύτερο αμυντικό συγκρότημα κλασικού ρυθμού στη χώρα.

4. Αεροδρόμιο Malmi στο Ελσίνι, Φινλανδία. (1930). Ενα από τα καλύτερα διατηρημένα εν λειτουργία προπολεμικά αεροδρομικά.

5. Κινητή γέφυρα Colbert στη Dieppe, Νορμανδία, Γαλλία. Η τελευταία κινητή γέφυρα στην Ευρώπη με τον αυθεντικό υδραυλικό μηχανισμό της σε λειτουργία.

6. Κάστρο στο Divitz, Mecklenburg-Vorpommern, Γερμανία. Χτισμένο τον 15ο αιώνα.

7. Λιμνοθάλασσα της Βενετίας, Ιταλία. Ενα από τα σημαντικότερα μεταβατικά οικοσυστήματα στην Ευρώπη.

8. Κάστρο Rijswijk, Ολλανδία. Μια καλοδιατηρημένη έπαυλη του 14ου αιώνα.

9. Κτίριο-Υ, κυβερνητικός τομέας, Οσλο, Νορβηγία. Εμβληματικά έργα του μοντέρνου αρχιτεκτονικού κινήματος της Νορβηγίας (1958 και 1969).

10. Παλάτι και κτήμα Valflores, κοντά στη Λισαβόνα, Πορτογαλία. Σπάνιο δείγμα κατοικίας, με αναγεννησιακά στοιχεία, σε έκταση 45 στρεμμάτων, κοντά στο δέλτα του Τάγου.

11. Μονή Αγίου Αντωνίου της Padua, Εξτρεμαδούρα, Ισπανία. Φραγκισκανική γυναικεία μονή του 15ου αιώνα.

12. Αρχαία πόλη και περιβάλλων χώρος του Hasankeyf, Τουρκία. Οικισμός 12.000 ετών στις όχθες του Τίγρη, με νεολιθικές σπηλιές, ρωμαϊκά ερείπια και μεσαιωνικά μνημεία. Θα κατακλυστεί από τα νερά υπό κατασκευή τεχνητής λίμνης.

13. Κατοικία Mavisbank, κοντά στο Εδιμβούργο, Σκοτία, Ηνωμένο Βασίλειο. Συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά έργα της Σκοτίας των αρχών του 18ου αιώνα.

Πηγή: ethnos.gr / Κατερίνα Ροββά